Coraz dalej od miłości Schlinka

Najciekawsze książki, na jakie ostatnio trafiam, to zbiory opowiadań, choć w istocie wolę pełnometrażowe powieści. Tak było z Orłosiem, teraz tak jest ze Schlinkiem. Jego opowiadania są tematycznie zróżnicowane, dzieją się w różnych miejscach świata, łączą je jednak dwie cechy: mówią o związkach między ludźmi i są oryginalne, to znaczy podejmują takie tematy, o jakich w innych książkach nie czytałem, ale przede wszystkim są zaprzeczeniem gładkich poprawności. Schlink – znany z powieści Lektor – szuka swojej własnej interpretacji, swojego głosu, pokazuje, że życie jest daleko bardziej skomplikowane i niejednoznaczne, niż na pierwszy rzut oka może się wydawać.

Pisać o każdym z opowiadań z osobna było by trudno, ale nie mogę się powstrzymać, przed posnuciem o moim ulubionym Obrzezaniu. Rzecz dotyczy związku między młodym Niemcem, Andim, studiującym w New Yorku a amerykańską Żydówką, Sarą. Młodzi się kochają, rzecz mogłaby być sielankowa, ale niestety nie jest. Ona w zachowaniu swojego partnera dopatruje się cech typowo niemieckich, on czuje się w ten sposób szufladkowany i oceniany, a w narastających utarczkach słownych wcześniej czy później pojawia się argument holokaustu, bo przecież Niemcy  to właśnie zrobili i czar pryska. Co dzień dzieli, noc na szczęście łączy, ale osady pozostają. Okazuje się, że uprzedzeń historycznych nie można tak łatwo przełamać i trudno budować związek pomiędzy ludźmi żyjącymi w różnych kulturach, różnych systemach odniesień. Andi chcąc przełamać bariery, a nawet więcej, inkorporować się do świata judaizmu decyduje się na obrzezanie. Jak się rzecz kończy nie powiem, natomiast powiem, że Schlink pisząc to opowiadanie zaimponował mi odwagą i to na wielu polach. Po pierwsze pisać Niemcowi na tak drażliwy temat nie jest łatwo, a już ekstremalnie trudno jest pisać w tym kontekście o żydowskich uprzedzeniach antyniemieckich (zresztą zrozumiałych) zachowując umiar i takt, ale przede wszystkim realizm i zdrowy rozsądek. Po wtóre autor poddaje w wątpliwość dogmat o pięknie związków miedzy ludźmi różnych kultur, no i tu mógłby narazić się na krytykę poprawnościowców, ale jest tak przekonujący w tym, co pisze, tak ludzki, że nie wyobrażam sobie, aby mógł się stać obiektem takiej krytyki. Odwagi i samodzielności w postrzeganiu świata to jednak na pewno wymagało, podobnie zresztą, jak w Lektorze.

W tagach tego bloga jest określenie „siły sensu” nadawane tym twórcom, którzy cechują się niesztampowością i zdolnością do płynięcia pod prąd powszechnie obowiązujących opinii. Schlink w tej kategorii powinien zostać liderem.

Inne opowiadania są do tego przedstawionego tematycznie zupełnie nie podobne, ale poruszające tematy gorące społecznie, jak współpraca ze Stasi, czy dość niefrasobliwa działalność obserwatorów w krajach Trzeciego świata lub interesujące egzystencjalnie, jak historia architekta żyjącego równolegle w trzech różnych związkach, czy jak historia męża, który po śmierci swojej żony dowiedział się o jej kochanku i to na dodatku człowieku dość podejrzanego autoramentu, co sprawdził osobiście nawiązując z nim kontakt.

Proza Schlinka jest formalnie minimalistyczna. Tylko tyle słów, ile jest niezbędnych do opisania danej sytuacji. Króluje u niego powściągliwy realizm i czytelnik jest pozostawiany sam na sam z przedstawionymi wydarzeniami, a refleksje, pointy, wnioski są jego wyłączna domeną, w którą autor programowo nie wkracza. Tym niemniej sytuacje, które przedstawia, są wystarczająco poznawczo podniecające, aby odbiorcę pozostawić w głębokiej zadumie. Muszą przyznać, że w moim przypadku, kilka z tych opowiadań uruchomiło całą lawinę przemyśleń.

Książkę bardzo polecam, dodam tylko sugestię, aby czytać opowiadania pojedynczo i robić przerwę na refleksję, nie dać się wciągną w lekturę łykając całą książkę w jedną noc. Z czystym sercem 10/10.

Bernhard Schlink, Coraz dalej od miłości, Muza 2010