Morfina Twardocha

Czasem lubię przeczytać powieść historyczną i popatrzeć, jak niezawodowi historycy patrzą na nasze dzieje. W przypadku Morfiny dochodziło jeszcze i to, że książka dotyczy bardzo rzadko eksplorowanego okresu tuż po kampanii wrześniowej, kiedy wszyscy po szoku przegranej kampanii uczą się żyć w nowej rzeczywistości. A poza tym autor ma/miał opinię prawicowego intelektualisty. Niestety chyba na wyrost.

Bohaterem książki jest Konstanty Willemann, Polak pochodzący z niemieckiej rodziny, podporucznik rezerwy 9 pułku ułanów, bonvivant, kobieciarz, a przy tym morfinista. Przypadkowo zostaje wciągnięty do konspiracji, gdzie dostaje polecenia „przekwalifikowania” się na Niemca i przyjęcia statusu folksdojcza. Polskie środowisko traktuje go jak odszczepieńca. On sam ma kłopoty z tożsamością. To fenomenalny punkt wyjścia do i do głębszych analiz psychologicznych, i do skonstruowania ciekawych sytuacji. Cóż z tego, skoro autor jedyne co ma do powiedzenia o psychologii postaci do kompulsywne powtarzanie pytania „kim jestem”. To zwyczajne ubogie intelektualnie.

Równie płytko przedstawiona jest rzeczywistość „tuż po klęsce”. W ogóle nie widać szoku, jaki był udziałem wielu ludzi. Powszechne były próby tworzenia struktur konspiracyjnych. To też umyka autorowi. Przedstawia tylko jedną. Łatwo się domyśleć, że chodzi tu o organizację „Muszkieterzy”. Problem tylko w tym, że przedstawia ją w zupełnie krzywym zwierciadle, jako grupę pretensjonalnych nieudaczników mylących kuriozalne pseudonimu liczbowe. W rzeczywistości była to super sprawna struktura wywiadowcza (co zresztą było przyczyną ich klęski – ale to zupełnie inna, długa historia).

Najbardziej jednak irytował mnie język, generalnie obsceniczny. Tutaj też posłużę się przykładem. Dość kluczowe jest dla fabuły wydarzenie, które kończy się zabiciem człowieka przez głównego bohatera, ów tak niefortunnie załatwia potrzebę fizjologiczną, że dokonuje zabójstwa będąc „obsranym”. Używam tego słowa tylko dlatego, że autor wielokrotnie i z lubością je eksploatuje. Na dodatek szczegółowa analiza tego fragmentu wskazuje, że wątek zafajdania został dopisany do podstawowej linii fabularnej. Już to samo wskazuje, w czym autor upatrywał czynników sukcesu książki, skoro właśnie takimi przypadkami inkrustował swoją opowieść.

Autor lubi popisywać się wiedzą o różnych realiach epoki. Niestety w szczegółach popełnia dość oczywiste błędy. Nie chcę go nadmiernie strofować, ale o jednej rzeczy muszę wspomnieć, bo dotyczy moich okolic. Na linii kolejowej kolejne stacje za Brwinowem w kierunku Warszawy to Pruszków i Piastów, a nie Józefów. Ten ostatni ma co prawda stacje kolejową, ale znajduje się po przeciwnej stronie Warszawy przed Otwockiem. Rozumiem, że Twardoch jako Ślązak nie musi znać topografii okolic Warszawy, nie musi się jednak również popisywać jej znajomością. Może tej zajrzeć do mapy.

Generalna ocena to 3/10, a to tak wysoka ze względu na wybór naprawdę ciekawego tematu. Powinno być 9/10 za pomysł i 0/10 za realizację.

Szczepan Twardoch, Morfina, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2013.