Obce ciało Zanussiego

Trudno było obejrzeć ten film. Trzy tygodnie po premierze, w Warszawie nie było ani jednego spektaklu przez cały tydzień. Małe zainteresowanie ? Wątpię. Raczej cenzura prewencyjna lub tylko popisy walczącej poprawności. W końcu udało mi się film zobaczyć w lokalnym kinie w Grodzisku Mazowieckim i sala była do połowy wypełniona. Kino to wcale nie jest małe, zatem frekwencja była chyba na tyle dobra, że nie uzasadniała, dlaczego w wielkich sieciach film przestano grać. Na pewno więcej osób ma o filmie wyrobione zdanie, niż go oglądało. Chwilami myślę, że dotyczy to także zawodowych recenzentów.

Główna oś fabularna filmu jest dość prosta. Angelo i Kasia (Agata Buzek) poznają się we Włoszech, gdzie razem uczestniczyli w grupie modlitewnej Focolari. Zakochują się w sobie, ale Kasia podejmuje decyzję o wstąpieniu do klasztoru. Wraca do Polski i realizuje swoje powołanie. Trwa w nim niezależnie od nacisków swojego ojca nieakceptującego jej decyzji i próśb zakochanego Angela, który też przyjeżdża do Polski i podejmuje pracę w korporacji. Tam spotyka Kris (Agnieszka Grochowska), bezwzględną i demoniczną menedżerkę. Świat korporacji jest całkowicie odmienny od dotychczasowych doświadczeń Angela. Warto podkreślić, że zachowania młodych ludzi związanych z ruchem religijnym są dość realistyczne, podobnie jak atmosfera wyścigu szczurów w korporacji. Szokiem może być tylko zestawienie tych diametralnie różnych środowisk.

W zasadzie zgadzam się z Zanussim. Świat rzeczywiście jest pęknięty na dwie części: ludzi wierzących, a w każdym razie otwartych na wartości chrześcijańskie i niewierzących libertynów (nie liberałów) oglądających świat przez pryzmat ideologicznych poprawności, kariery, pieniędzy, bo przecież nie innych wartości. Problem tylko w tym, że ten podział ma światłocienie, a w filmie Zanussiego ich zabrakło. W życiu zwykle nic nie jest proste i o takich nieprostych przypadkach warto robić filmy.

Mimo tego zastrzeżenia Obce ciało obejrzałem z przyjemnością, może dlatego, że pogląd Zanussiego wyrażony w tym filmie podzielam. Warto mówić o świecie ludzi wierzących, tym bardziej że jest on spychany do wyznaniowego getta i prawie nieobecny w normalnym obiegu filmowym. Jeśli temat wiary w nim się pojawia, to najczęściej tylko po to, aby te wartości zakwestionować, obnażyć hipokryzję prawdziwą lub urojoną. W każdym razie celem jest zwykle jakaś demaskacja lub wprost atak na wartości chrześcijańskie. W mojej opinii dobrze, że Zanussi mówi o tych problemach innym językiem, życzliwym dla świata imponderabiliów.

Z szansy wykreowania postaci zarysowanych mocną kreską skorzystała Agnieszka Grochowska. Kreowana przez nią businesswoman robi wrażenie. To prawdziwa modliszka. Możliwości aktorskie ma Grochowska niebywałe, zwłaszcza jak porównać to z innymi jej rolami, jak na przykład Danuty Wałęsowej w Człowieku z nadziei czy Hanny Arendt w sztuce Rzecz o banalności miłości. Zaryzykuję twierdzenie, że to najwybitniejsza współczesna polska aktorka. Jedną z głównych ról zagrała Agata Buzek, przypadła jej jednak do zagrania postać tyleż wyrazista, co bez ujawnionych głębszych motywacji. Ile mogła, tyle zagrała. Mam tylko uwagę, że aktorki o fizis anorektycznej, same siebie degradują do wąsko specyficznych ról. Szkoda, bo akurat tę aktorkę lubię i cenię.

W ostatnich dniach Obce ciało zaliczyło sporo nominacji do nagrody Węży, czyli takich polskich malin dla najgorszych filmów. Nie do końca rozumiem, dlaczego ten akurat film zaliczać do najgorszych w Polsce produkcji, ale przyjmuję do wiadomości, że komuś się nie podoba. Zdumiało mnie natomiast mianowanie Agnieszki Grochowskiej w kategorii najgorszej roli żeńskiej. Tutaj mamy do czynienia z jawnym absurdem. Grochowska zagrała doskonale, choć rozumiem, że jak film się komuś nie podobał, to i jedna z głównych postaci też do gustu nie przypadła. Co ma jednak do tego kreacja aktorska? To całkiem dziecinne identyfikować postać z aktorką, która ją gra. Grochowska zagrała wzorowo, tworząc dokładnie taką osobowość, jaka wynikała z koncepcji filmu. To dla niej ogromny plus, a nie powód do piętnowania. Nie znajduję innego wytłumaczenia niż światopoglądowe zacietrzewienie. Krytyczni wobec filmu recenzenci zarzucali Zanussiemu stworzenie nierealistycznego, uproszczonego świata. A tymczasem sami okazali się ideologicznymi prostakami glanującymi każdego, kto ma inne niż oni poglądy. A wszystko pod szyldem tolerancji i otwartości. Tylko co to ma wspólnego z prawdziwa krytyką filmową.

Film zdecydowanie warty obejrzenia, niebanalny, podejmujący rzadko goszcząca na polskich ekranach problematykę. Ci, którzy zarzucają Zanussiemu wyprodukowanie kiczu, dają raczej wyraz swojej ideologicznej zawziętości, niż merytorycznej oceny. Jeżeli nie będziemy oczekiwali arcydzieła, a jedynie ciekawego obrazu przedstawiającego  jakąś diagnozę społeczną, nie wyjdziemy zawiedzeni. Dla mnie 8/10.

Obce ciało, reż. Krzysztof Zanussi, Polska, Rosja, Włochy 2014